احکام دیه

سؤال (1): تراشیدن موى سر وصورت دیگرى باتیغ دیه دارد یاخیر ؟ وفرقى بین زن ومرد مى باشد یانه ؟

جواب : فرقى بین زن ومرد نیست چنانچه به اجازه خود او سر وصورت او را تراشیده چیزى بر او نیست ، واگر به اجبار تراشیده چنانچه نروید دیه کامله دارد ، واگر روئید ظاهراً ثلث دیه است .

سؤال (2): اگر بین ورزشکاران تصادف ورزشى در حین ورزش من غیر قصد ایجاد شود ، آیا صادم باید دیه بپردازد یاخیر ؟ بااین که صادم از لحاظ قانونى مقصر شناخته نیست ، ولى از این جهت که به طرف زخم وجرح وکسرى وارد شده دیه دارد یانه ؟

جواب : در مفروض سؤال دیه لازم است مگر این که طرف ببخشد .

سؤال (3): باتوجه به این که انتخاب نوع دیه باشخص جانى یاعاقله وى مى باشد وعموماً درهم (نقره) را انتخاب مى کنند ، واحیاناً هزینه هاى معالجه باعوارض جنبى آن مانند خورد شدن استخوان که نیاز به ترمیم وتعدیل آن باوسائلى امثال پلاتین وجراحى هاى متعدد دارد ، یااین که مصدوم از کار بیکار مى شود ، یابراى همیشه معلول ومریض مى گردد ، واین بامقایسه به نوع دیه انتخاب شده که نقره است اصلاً متناسب نبوده وخیلى بیش از آن دیه است ، آیا مازاد بر دیه را مصدوم حق دارد از جانى مطالبه کند وآیا جانى ضامن خسارت ها وهزینه ها هست یاخیر ، ودر صورت تعیین نوع دیه ومتعذر شدن آن آیا نوبت به سائر انواع مى رسد، یااین که جانى مى تواند بدون توافق بامصدوم معادل آن را باوجه رایج کشور بپردازد یاخیر ؟

جواب : مصدوم فقط حق دیه اى را که شارع تعیین نموده دارد ، ودر صورتى که دیه مخیر بین چند چیز باشد ویکى معذور شد ، باید قسم دیگر را بدهد مگر انکه مصدوم راضى به قیمت شود .

سؤال (4): کسى که از روى صدق وراستى کسى را به خوبى معرف کند (چه طبیب باشد یانباشد) وبعد از مراجعه کار او منجر به مرگ شود ، حکم او از نظر اسلام چگونه است ، آیا این راهنمائى قتل خطائى حساب مى شود یانه ؟

جواب : مشمول قاعده سبب اقوى از مباشر است که از اخبار باب 10 و 11 و 12 و 13 و 14 ابواب شهادات وسائل جلد 18 ص 238 استفاده مى شود به این که شهود اگر اشتباه کرده واز گواهى خود برگشتند از آنها غرامت میگیرند ، واگر عمدى بوده قصاص میشوند ، بنابر این این مورد از موارد قتل خطائى است .

سؤال (5): مردى بادختر برادرش به اکراه زنا کرد ، بااین که (محصن) وزن دار بود ، زن حامله شد وپسرى آورد که آن را کشتند ، آیا جزاى فاعل (مرد) ومفعول (زن) چیست وحکم قاتل بچه چیست ؟ اگر دیه دارد از چه کسى دیه بگیرند ؟ آیا این فرزند زنا زاده است ؟ آیا بر کسى که حدّ خدا جارى شده در پیشگاه خدا از گناه برىء مى شود یانه ؟ وآیا دهنده دیه باپرداخت دیه از گناه وخلاف برىء الذمه مى شود ؟

جواب : حاکم فاعل را بعد از ثبوت به قتل مى رساند ، ومفعول بها چیزى بر او نیست چون به حسب فرض مجبور بوده ، واما قاتل بچّه چون از طرف پدر زنا زاده است واز طرف زن نیست ملحق به مادر مى شود ومادر مى تواند قاتل به قتل را مطالبه کند یادیه بگیرد ، وپرداخت کننده دیه اگر توبه کند خداوند اورا مى بخشد .

سؤال (6): قبل از بلوغ به بعضى اشخاص تعدى مى کردم که موجب سرخ شدن یازخمى شدن یاشکستن اعضاء ایشان مى گردید ، آیا بعد از بلوغ چیزى بر من هست ودیه وعوض شرعى آن را باید بپردازم ؟

جواب : در موضحه به بالا دیه بر عاقله است وکمتر از آن دیه بر خودت لازم است ، وموضحه زخمى است که به استخوان رسیده باشد .

سؤال (7): اگر از روى خطا سبب شدم در طرف عیب وشکستى رخ دهد ، کما این که در حوادث وتصادفات مى شود، چه باید بکنم ؟

جواب : در موضحه وبیشتر در خطاى محض دیه بر عاقله است ودر شبه عمد بر جانى است .

سؤال (8): در این صور که ذکر شد آیا بین قبل از بلوغ وبعد از بلوغ حکم فرق دارد یانه ؟

جواب : در ضمانات فرقى ندارد ودر جنایات عمد کودک خطا حساب وبگردن عاقله است ، بخلاف بالغ .

سؤال (9): بنابر این که دیه وعوض شرعى واجب باشد ، اگر آنها را نشناسم ، یادسترسى به آنها ندارم چه باید بکنم ؟

جواب : اگر نمى دانى به حاکم شرع باید مراجعه کنى .

سؤال (10): اگر معلم شاگرد را طورى بزند که عیب ونقصى در او پدید آید ، یاجائى از بدن سیاه شود ، آیا دیه دارد ؟ مقدار دیه این دو حالت چه قدر است ؟

جواب : باید دیه بدهد ، به مسأله 2815 و 2808 توضیح المسائل مامراجعه شود .

سؤال (11): اگر شخصى مسلمانى شخص کافرى را در بلاد کفر به قتل رسانید حکم او چیست ؟ واگر این قتل به صورت عمد بود چه حکمى دارد ؟

جواب : اگر مقتول ذمى بود (یعنى به ولى مسلمین جزیه پرداخت مى نمود وبه شرائط جزیه پایبند بود دیّه او هشتصد درهم مى باشد که هر درهم دوازده نخود ونصف نقره مسکوک مى باشد) ، وأمّا اگر ذمى نبوده واظهار عداوت با مسلمانان نماید چه محارب باشد وچه معاهد دیه اى ندارد ، وهمچنین است اگر قتل عمد باشد ولکن این عمل از وى متکرر نشود ، وأما اگر عادة به قتل آنها داشته به اذن حاکم شرع به قتل مى رسد جهت دفع ریشه فساد بادر نظر گرفتن بعض شرائط ، واما اگر کافر اهل کتاب بود گر چه معاهد یاذمى نباشد احوط وجوبى پرداخت هشتصد درهم دیه است چه یهودى وچه نصرانى یامجوسى باشد .